දැයේ ශිෂ්ඨාචාරයේ තිඹිරිගෙය පෝෂණය කළ – මල්වතු ඔය. – By ආචාර්ය ගාමිණී කාරියවසම්
ගංගාවන් මානව ශිෂ්ටාචාරයේ බිහිවීම, පැවැත්ම, වර්ධනය උදෙසා සැලසු,සලසන මෙහෙවර අතිමහත්ය. ලංකාවේ මුල්ම ආර්ය ජනාවාස පැතිර යන්නේ චිත්ත පබ්බත නොහොත් රිටිගල කඳු පියස ජන්ම කොට ගලා බස්නා මල්වතු ඔය ගංගාධාරය ඔස්සේය. මීටර් 766 ක උන්නතාංශයකින් යුත් රිටිගල කඳු පද්ධතිය පිරිවරා පිහිටි වැද්දාකන්ද, ඖෂධ කන්ද, කොඩිගල කන්ද, උන කන්ද,ආඬියාකන්ද , අමරපති කන්ද, උල්පත් කන්ද යන සප්ත කඳු ශිඛර මතින් පැනනැගී දිය උල්පත් ඇසුරෙන් මල් වතු ඔය උපත ලබන්නීය.
මල්වතු ඔයට උපත දෙන, සප්ත කදු සිරසින් සුසැදි , රිටිගල ගිරි ශිඛරය. කඳුවැටි කපොල්ලක් තුළින් ගලා බස්නා ඇල දොල අවුරා , කපොල්ල වසා වේල්ලක් බැඳ, කඳුවැටි නෙරු දෙක එකට යා කර අප මුතුන් මිත්තෝ වැව් නිර්මාණය කළහ. මෙනයින් සිංහල වාරි ශිෂ්ටාචාරයේ ප්‍රමුඛ වැව් පද්ධතිය වන අභය වැව, නාච්චදුව , නුවර වැව, තිසාවැව, මහකනදරා වැව,අකතිමුරුප්පු වැව හා යෝධ වැව බිහි වන්නේ මල්වතු ඔය ජල ධාරිතාව ආශ්‍රයෙනි. මල්වතු ඔය ජලයෙන් පෝෂිත මෙම වැව්, ඇල මාර්ග ඔස්සේ එකිනෙක සම්බන්ධ කර තිබිණි.මෙමගින් යම් වැවක ජල අතිරික්කයක් වේනම් ඇළ මාර්ග ඔස්සේ අනෙක් වැව් වලට ජලය ගලා යන පරිදී සැකසීමේ අපුර්වතම වාරි තාක්ෂණ දැනුමකින් අප මුතුන්මිත්තෝ සන්නද්ධව සිටියහ. එක් වැවකින් ඊට යාබදව පිහිටි වැව පෝෂණ කරන පරිදි දම්වැල් ස්වරුපයෙන් පැවති තත් වාරි තාක්ෂනණය, එල්ලංගා වැව් පද්ධතිය(Cascade system) යනුවෙන් හැදින්විණි.
දැයේ ශිෂ්ඨාචාරයේ තිඹිරිගෙය වන අනුරාධපුර රාජධානිය පෝෂණය පිණිස,මල්වතු ඔය වෙතින් සුවිසල් මෙහෙවරක් සැළසිණි .
මල්වතු ඔය.
හෙළදිව පෞඩ ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන අනුරාධපුර රාජධානිය ක්‍රි.පූ.377 බිහිවීමට සහ එවක් පටන් ක්‍රි.ව.1070 තෙක් දීර්ඝ කාලයක් පවත්වා ගෙන යාමට අවකාශය සැළසු ,ස්වභාවික පරිසර සාධක අතරින් මල්වතු ඔයට හිමිවන්නේ අද්විතීය ස්ථානයකි. පණ්ඩුකාභය රජු විසින්පිහිටවනු ලැබූ අනුරාධපුර රාජධානියේ ,සිංහල රජවරුන් 108 දෙනෙක්ද ද්‍රවිඩ රජවරුන් 18 දෙනෙක් ද රාජ්‍යය පාලනයෙහි නිරත වුහ. වසර 1400 .පුරාවට දිවෙන තත් කාල වකවානුවේ, අනුරාධපුරය කේන්ද්‍රීයව සංස්කෘතිය,සභ්‍යත්වය හා සබැඳි හෙළ ශිෂ්ඨාචාරය ගොඩ නැගෙන්නේ මල්වතු ඔය ගංගා නිම්නය ආශ්‍රිතවය. වාරි කර්මාන්ත, කෘෂිකාර්මික සහ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීය දියුණුව, වෙහෙර විහාර ඉදිකිරීම, ජනතාව ආගමට දහමට නැඹුරුවීම ආදී සිංහල සභ්‍යත්වයේ අරුනළු පැතිරෙන්නේ මෙම කාල පරාසය තුළය. කෘෂිකර්මය ජීවනෝපාය කරගත් ජනයා, ආර්ථික සමෘද්ධිය ලදහ.අනතුරුව සිය විවේක බුද්ධිය,ආධ්‍යාත්මික ගුණ වගාව පෝෂණයටත් කලා නිර්මාණවලටත් යොදාගත්හ.
විජයාවතරණයෙන් පසුව, මුල්ම ආර්ය ජනාවාසය උපතිස්ස ග්‍රාමය ස්ථාපනය වන්නේ මල්වතුඔය සමීපයේ වර්තමාන විල්පත්තු භූමියෙහිය. රිටිගල කන්දෙන් පටන් ගන්නා වැලිඔයත්, කනදරා ඔයත් ගලා විත් මල්වතු ඔයට එක්වන ස්ථානය ආසන්නයේ උපතිස්සග්‍රාමය ගොඩනැඟුණ බව සඳහනි. ලංකාවේ ඉදි කළ ‘මහගල්කඩවල‘ නමින් හැඳින්වෙන මුල්ම වැවෙහි නටබුන් උපතිස්සග්‍රාමයේ අද ද දක්නට ලැබේ.
මහාවංශ කතුවරයා සඳහන් කරන පරිදී, විජය කුමරු ගේ පිරිවරේ සිටි අනුරාධ නම් ඇමතිවරයා ප්‍රථම වතාවට මල්වතු ඔය අසබඩ තැනිතලා පෙදෙසක අනුරාධ නමින් ගමක් ඉදි කිරීමට මුලිකත්වය ගනී.. ක්‍රිස්තු පූර්ව 437 දී ලංකා රාජාවලියේ පළමු සම්මත නිරිදුන් ලෙසින් සැළකෙන පණ්ඩුකාභය රජු මල්වතුඔය බඩ පිහිටි අනුරාධ ග්‍රාමය මෙරට පළමු අගනුවර ලෙස සැකසීමට පුරෝගාමී වෙයි.
මල්වතු ඔය දෑලේ, පුරාවිද්‍යාත්මක අගයෙන් අනුන ඓතිහාසික නටබුන් රාශියක් විසිර පවතී. ඒ අතර, නගරයේ සිට කි. මී. 2ක් පමණ දුරින් පෙරිමියන්කුලමේ , මල්වතු ඔය හරහා ඉදිකර ඇති ගල් පාලම ,සංඝමිත්තා මහරහත් තෙරණියගේ පාද ස්පර්ශය ලද පුරා වස්තුවක් ලෙස මහත් ඇගයුමට බදුන්වේ.දේවානම්පියතිස්ස රාජ්‍ය සමයේ දඹකොළ පටුනට වඩම්මවන ලද ශ්‍රී මහා බෝධිය, මහමෙව්නා උයනට වැඩමවා ඇත්තේ මෙම ගල් පාලම මතිනි.අනුරාධපුර සිට උතුරු ප්‍රදේශය වෙත වැටී තිබූ මහා මාර්ගය, මල්වතු ඔය තරණය කළේ මේ ගල්පාලම ඔස්සේය. සංඝතිස්ස,ගෝඨාභය,සහ සිරිසගබෝ රාජකීය කුමරුවන් තිදෙනා, මුල්වරට අනුරාධ පුරයට පිවිසියේ ද මෙම ගල් පාලම හරහා බවට විශ්වාසයක් පවතී.එම පාලම අද්දර සිටි අන්ධ ශාස්ත්‍ර කරුවෙක්,කුමාරවරුන්ගේ පිය ගැට පොලවේ ස්පර්ශ වන රිද්මය ආශ්‍රයෙන් අනාවැකියක් පළ කරමින්, සංඝතිස්ස කුමරු අනුරාධපුර රාජධානියේ මුලින් ම රාජ්‍යත්වයට පත්වන්නේ යැයි ප්‍රකාශ කළ බවට මෙම ප්‍රදේශයේ ජනප්‍රවාදයක් පවතී.එම අනාවැකිය සපත කරමින් ලම්බකර්ණ වංශික සංඝතිස්ස කුමරු ක්‍රි.ව.248 දී අනුරපුරවරයේ රාජ්‍යත්වයට පත් විය.
මල්වතු ඔයෙන්. අනුරාධපුර නගරයේ ජල අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම පිණිස , ක්‍රිස්තු පූර්ව පළමුවැනි සියවසේ දී මල්වතු ඔය හරස් කර නගරයට ජලය ගෙන යාමට ඇළක් තැනූ බව මහාවංශය කතුවරයා සඳහන් කරයි.මේ අමුණෙහි නටබුන් ඉසුරුමුණිය වත්මන් පාලම අසල දිස්වේ.
ක්‍රි.ව.8 වන සියවසේ අනුරපුර මල්වතු ඔය අසල ගල්වෙහෙර නම් ස්ථානයේ,දළනා නම් යතිවරයෙක්වි සින් ජනතා හිත සුව පිනිස පියගැට පෙළක් ඉදිකළ බව, මල්වතු ඔය අසබඩ හමුවූ සෙල්ලිපියක දැක්වේ.
අතීතයේ, මල්වතු ඔය ඔස්සේ ගැලූ ජල කද අවුරා අනුරපුරයේ අමුණක් බැඳ මල්වතු ඔය වම් ඉවුරෙන් කුඩා ඇළක් නිර්මාණය කර තිබිණි “හාල්පානු ඇළ’ නම්වූ මෙම ජල මාර්ගය . කිලෝමීටර 20 ක් පමණ දුර ගලාබසිමින්,මල්වතුඔයේ වම් ඉවුරේ පිහිටි කුඹුරු සඳහා දියවර ගෙන යාමේ මෙහෙවර ඉටුකරනු ලැබිණි. හාල්පානු ඇළ හරහා ඉදිකළ ගල් පාලමින් එවකට දෙගම්බඩ සම්බන්ධ කර තිබිණි.
අනුරාධපුර නගරයේ උතුරු දෙසින්, ගල්කඩවල නම් ගම්මානයේ තවත් අමුණක්, මල්වතු ඔය හරස් කර ඉදි කර තිබිණි. මල්වතුඔය ද්‍රෝණියේ පිහිටි මාමිණියා ඔය, ඉහළ කනදරා ඔය,වැලි ඔය, කඩහටු ඔය,කල් ආරූ ඔය,නරිවිලි ආරු ඔය මල්වතු ඔය ආශ්‍රිත ප්‍රධාන ඇල මාර්ගයන්ය. මෙනයින් මල්වතු ඔයේ ඉහළ ජල පෝෂකයෙන් 70% ක පමණ වපසරියක් අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කය වෙත හිමිවේ . මල්වතු ඔය ජල පෝශක ප්‍රදේශය වර්ගකිලෝමීටර 3246 ක් පමණවේ.
අනුරාධපුර රාජධානි සමය තුළ පණ්ඩුකාභය, දේවානම් පියතිස්ස, දුටුගැමුණු, වළගම්බා, ධාතුසේන වැනි රජවරුන්ට වෙහෙර විහාර, දාගැබ් තැනවීමට අවැසි ජල සම්පාදනහිලා මල්වතු ඔය නොතිත් මෙහෙවරක් ඉටු කර ඇත. වැව් නිර්මානයේදී ඉවතලූ මැටි පස්,දාගැබ් නිර්මානයෙහිලා ගඩොල්නි පැයුමට උපයෝගී විය.
මෙම ලිපිය සැකසීමට අදාළ තොරතුරු හා චායාරූප එක්රැස් කර ගැනීම පිණිස මෑතකදී අනුරාධපුරයට ගිය අවස්ථාවක, මා සිත්හී සිත්තම්වූ අපුර්ව දර්ශනයක් මෙහි සනිටුහන් කිරීම මැනවයි හැගිණි. පණ්ඩුකාභය නිරිදුන් අතින් නිමවූ,අභය වැව් බැම්ම ඉස්මත්තේ සිට, ඈතින් ඈතට මා දෑස් යොමුවූයේ නිතැතිනි. වැවේ එහා ඉමේ, චමත්කාරීව අහසට මතුවූ,අභයගිරි ස්ථුපය අබිමානවත් විලසින් දිසේ. වැව් මතුපිට පැතිරී ඔලු,නෙලුම්,කුමුදු වන් සුපුෂ්පිත මල් යාය සසළ කරමින් නිරන්තරයෙන් හමනා , මල් සුගන්දය පිස ගත් මන්ද මාරුතය, වෙහෙර වහන්සේ වෙත සමීප වූයේ, තත් සෑ රදුන් පැදකුණු කරන සෙයක් මා සිත්හී ජනනය කරමිණි.
අභය වැව් තෙර අභයගිරි වෙහෙර
මල්වතු ඔය ආශ්‍රිත වාරිමාර්ග, වසර මුළුල්ලේ ජල සැපයුමෙන්, දේශය කෘෂිකර්මාන්තයෙන් ස්වයංපෝෂිත විය.එහි පලයක් ලෙසින් විදේශයන් හා ආනයන අපනයන වෙළදාම ද , මුදල් භාවිතයද මේ සමයේ වර්ධනය වීය.විදේශ කාසි,මැටි බදුන් කහවණු ,මල්වතු ඔය දෑලෙන් හමුවීම.,ඒ බව මැනවින් නාථ කරවන සුළුය.
කුඩා පරිමාණ වැව් 179 ක් , මධ්‍ය සහ මහා පරිමාණ වැව් 15 ක් පෝෂණයෙහි ලා නිමග්න වෙමින් , මල්වතු ඔය කි.මී.164 ක දිගු ගමන් මග නිමවා මහා සමුදුර වෙත පිවිසන්නේ ශිලාවතුර ප්‍රදේශයෙනි. එහි මහාතීර්ථ නොහොත් මාන්තොට නම්, ආනයන අපනයන වාණිජ කටයුතු සදහා භාවිතා කළ ප්‍රධාන වරාය පිහිටියේය.
මල්වතු ඔය ,වත්මන් ඛේදාන්තය.
දේශයේ ශිෂ්ඨාචාරය ගොඩ නගන්නට අමිල මෙහෙවරක නියැළි මල්වතු ඔය , වර්තමානයේ අනුරාධපුර නගර සීමාවේදී දැඩි පාරිසරික හානියකට සහ දුෂණයක ට ලක්වෙමින් පවතින බැව්,සියැසින් දැක ගන්නට ලැබිණි.රජරට විශ්ව විද්‍යාලයේ කෘෂිකර්ම පීඨය මගින් සිදුකළ පර්යේෂණයක් අවසානයේ, ආචාර්ය තුෂිත අමරසේකර මහතා මෑතකදී ජන මාධ්‍යට කළ ප්‍රකාශයකින් මෙම පරිසර දුෂණය මැනවින් තහවුරුවේ.
මෙම අවධානම මතුව ඇත්තේ ,අනුරාධපුර මහ රෝහල පිටුපසින් ගලා යන ඇළ මාර්ගය, කුබිච්චන්කුලම සහ කඩ පනහ ආසන්නයෙන් ඇරඹෙන ඇළ මාර්ගය සහ පැරණි බස් නැවතුම්පළ හා මාර්කට් පෙදෙස හරහා ගලා යන ඇළ මාර්ගය මගින් ගලා එන අප ජලය සහ විවිධ අපද්‍රව්‍ය මල්වතු ඔයට එක්වීමෙනි.
ගොවීන් කෘමිනාශක සහ වල්නාශක, නයිට්‍රේට්, පොස්පේට් අඩංගු පොහොර වන්, බැරලෝහ අඩංගු විෂ රසායනික ද්‍රව්‍ය අධි භාවිතය ද , මල්වතුඔයේ ජල දුෂණයට මුල්වී ඇති බැව් පැවසේ.මෙවන් විෂම හේතූන් මත රජරට ඈත ගම්වැසියන් මාරාන්තික වකුගඩු රෝගයන්ට ගොදුරු වෙමින් සිටින බැව් නිරන්තරයෙන් අසන්නට ලැබේ.මෙම ජල දුෂණය , මානව වර්ගයාගේ විනාශයට පමණක් නොව, අනාදිමත් කාලයක සිට ලංකාවේ කීර්තිය ලොව දස දෙස පැතිරූ, මුතු නිෂ්පාදනය ද, මෙරටින් තුරන්ව යාමට මුල්වී ඇති බැව් ඔබ නොදන්නවා විය හැකිය.
පෙර සිංහල රජ දවස පටන්, මෙරට දේශීය ආර්ථිකය පෝෂණය උදෙසා මෙන්ම, පෙර දිග මුතු ඇටය ලෙසින් දේශයේ කීර්තිය දස දෙස පතුරුවන්නට, හලාවත සිට මන්නාරම දක්වා පැතිරි මුතු පරවලින් අනුපමේය දායකත්වයක ලැබිණි.. එහෙත් පෙර සාකච්චා කළ පරිදි, මිනිසා විසින් මල්වතු ඔය ජලය දුෂණය කිරීමේ හේතුවෙන්, මුතු නිෂ්පාදනය, අප දේශයෙන්,මින් අඩ සිය වසකට පෙර අතුරුදහන්ව යාමට ප්‍රබල හේතු සාධකයක් විය. මන්නාරම් බොක්ක බලා මිරිදියවර රැගෙන ගලන මල්වතු ඔය, පෙර නොවූවිරූ ලෙසින් කෘෂි විෂ රසායන ද්‍රව්‍ය රැගෙන සාගරයට පිවිසීමේ දැඩි ප්‍රවණතාව හේතුකොට ගෙන, මුතු පර විනාශ වී ඇති බැව් පරිසර විද්‍යාඥයින් විසින් අනාවරණය කරනු ලැබ ඇත.
අනුරාධපුරයේ සිට ගලා බස්නා මල්වතු ඔයේ පිරිසිදු මිරි දියවර, මන්නාරම් බොක්කේදී සමුදුර කර දිදිය හා මුසුවී, මුහුදු ජලයේ කොරල් පර මත මුතු බෙල්ලන්ගේ වර්ධනයට අත්‍යවශ්‍ය සොබා දහමේ නියමිත සාධක ඒකරාශිවීමෙන් මෙම මුහුදු කලාපය මුතු බෙල්ලාගේ මුල්ම වාස භූමි බවට පත්ව පැවතියේය..
වැලි කැටයක් මුතු ඇටයක් නිර්මාණය වීමේ මූලික අවස්ථාව සේ සැලකේ. මල්වතු ඔය රැගෙන එන පිවිතුරු දියවර, වේගවත්ව මන්නාරම් සමුදුරට පිවිසෙන්නේ වෙරළ හා ගංගා දෑල පැතිරී වැලි පර පිස ගෙනය. නිරන්තරයෙන් සිදුවන මෙම ක්‍රියා දාමය නිසා මුතු පරවල වැඩෙන බෙල්ලන්ගේ සිරුරු තුළට වැලි කැට විටින් විට පිවිසෙන ස්වභාවයක් නිර්මාණය වේ. ඒ අයුරින් පිවිසි වැලි කැට බෙල්ලාගේ උදරයේ මාංශ පේශීන් අතර කැවෙමින් පැවතීම නිසා,, බෙල්ලාගේ සිරුරු අභ්‍යන්තරයෙන් කැල්සියම් කාබනේට් මිශ්‍රිත රිදී පැහැ දීප්තිමත් ( NACRE ) ශ්‍රාවයක් ගලාවිත් වැලි කැටය වටා තැවරෙන බැව්, පර්යේ ෂණාගාර තුළ කළ පරීක්ෂණ මගින් තහවුරු කර ඇත.ශ්‍රාවය ක්‍රමයෙන් නිසි ලෙස වැලි කැටය මැදි කරගෙන සුමට කුඩා බෝලයක් නිර්මානය කරයි. මුතු ලෙසින් අප හදුන්වන්නේ මෙම අපූර්වතම නිමැවුමයි.
දැයේ ශිෂ්ඨාචාරයේ තිඹිරිගෙය පෝෂණය කළ මල්වතු ඔය.ජල දුෂණය වැළැක්වීම පිණිස ,පරිසර අමාත්‍යංශයේ මැදිහත් වීමෙන්,රජරට විශ්ව විද්‍යාලයේ කෘෂිකර්ම පීඨයේ , අනුරාධපුර මහ නගර සභාවේ සහ උතුරුමැද පළාත් සභාවේ සහභාගීත්වයෙන් කඩිනම් වැඩපිළිවෙලක් දියත් කිරීමේ ,හදිසි, කාලීන ජාතික අවශ්‍යතාව මෙහිදී අවධාරණයෙන් පෙන්වා දිය යුතුව ඇත.
ආචාර්ය ගාමිණී කාරියවසම්.
